TO RODZIC POWINIEN WIEDZIEĆ:

Jak rodzice mogą pomóc dziecku osiągnąć sukces w szkole?

Pierwsze lata nauki dziecka nie są często traktowane przez rodziców zbyt poważnie. Wydaje się że, początek edukacji to jeszcze zabawa. Należy więc pamiętać, że wiele rzeczy zrobionych w odpowiednim czasie, może przynieść oczekiwany efekt. Dziecko nie zrobi się nagle pilne od czwartej klasy - tego zachowania musi uczyć się stopniowo od pierwszych lat nauki. To jednak wymaga od rodziców pewnej konsekwencji w stosunku do dziecka, ale nie tylko słownych lecz popartych działaniem.

Rodzice muszą sobie zdawać sprawę, że dziecko osiągnie sukces, gdy:
- Rozumie, że robi postępy w nauce;
- Czerpie radość z tych postępów;
- Jest gotowe do wysiłku;
- Jest w stanie wytrwale pracować nad wytyczonym celem;
- Osiąga rezultaty podobne do jego uzdolnień;
- Organizuje sobie czas na naukę i zabawę;
- Postrzega naukę w szkole jako coś sensownego;
- Porządnie prowadzi zeszyty;
- Ma porządek w przyborach szkolnych;
- To, czego nauczy się w szkole wykorzystuje poza nią;     

Można więc powiedzieć, że sukces to nie przede wszystkim świetne oceny, ale wiele innych czynników, które się na te stopnie składają. Jak więc rodzice mogą pomóc osiągnąć dziecku sukces w szkole?                                                                                                                  

Należy pamiętać o siedmiu aspektach sukcesu:                                                              

Pierwszy aspekt sukcesu to zewnętrzne ramy nauki, czyli porządek i troska, a więc drugie śniadanie, przybory szkolne, odpowiednie miejsce do nauki i zabawy. Należy tutaj podkreślić role zdrowego śniadania. Słodzone, sztuczne napoje i słodycze to ,, mordercy koncentracji'', ponieważ wprowadzają chaos w gospodarce glukozy w organizmie. Nadmierna konsumpcja cukru sprawia, że dzieci są niespokojne i słabo skoncentrowane. Modyfikacja przyzwyczajeń żywieniowych może przynieść poprawę zachowania, a tym samym większe zdolności do nauki.                                           

Drugi aspekt sukcesu to zainteresowanie rodziców sukcesami dziecka. Wiąże się z tym kontakt rodziców z nauczycielem i kontrola zadań domowych. Jeśli początkowe sukcesy dziecka będą nagrodzone tylko powierzchownym zainteresowaniem rodziców, prawdopodobnie fascynacja nauką dziecka osłabnie. Rodzice powinni zachęcać dziecko do zainteresowania tym, czego uczą się dzieci w szkole i angażowania w życie klasy.                                                                                                                                                        

Trzeci aspekt sukcesu to współpraca ze szkolą, która ma się opierać na stałym kontakcie z nauczycielem. Kontakt może przynieść rezultaty, gdy rodzice odstąpią od postaw roszczeniowych wobec szkoły i nauczyciela a przyjmą postawę partnerską. Bardzo ważne jest szczere, wzajemne informowanie się o ważnych sprawach. Ważne jest, aby rodzice uczęszczali na zebrania te pierwsze, jak i kolejne. Tylko wtedy bowiem będą mogli poznać wytyczne, intencje nauczyciela oraz zasady prowadzenia zajęć.

Czwarty aspekt sukcesu to gotowość do wspierania działalności klasy, angażowanie się w klasowe projekty. Jeśli rodzice angażują się w te działani dają dziecku sygnał, że ,,jesteś dla mnie ważny” , twoja szkoła i nauka stanowi dla nas ważny element życia.

Piaty aspekt sukcesu to gotowość do podejmowania części odpowiedzialności za naukę, czyli kontrola prac domowych, przestrzeganie zaleceń nauczyciela. Rola rodziców powinna ograniczać się tutaj do roli doradców i opiekunów, którzy pomagają tworzyć przydatne struktury nauki.

Szósty aspekt sukcesu to poważne traktowanie kompetencji nauczyciela. Z badań wynika, że najlepiej wykształceni są nauczyciele szkół podstawowych. Jest to według badań grupa ludzi również najbardziej zaangażowanych w swoją pracę, a cieszy się najmniejszym poważaniem. Społecznej pozycji nauczyciela rodzic raczej nie za radzi, jednak jedno co może zrobić, to refleksja nad tą sytuacją i przemyślenie własnego stanowiska. Jeśli akceptujemy kompetencje nauczyciela, wtedy dziecko będzie mogło czerpać z tego korzyści. Rodzice mają możliwość podarowania dziecku szansy na pełną zaufania postawę wobec nauczyciela. Od szanowanego i akceptowanego wychowawcy dziecko z pewnością więcej się nauczy.

Siódmy aspekt sukcesu to docenianie szkolnej pracy dziecka. Należy tutaj podkreślić mądry sposób uchwalenia tej pracy, polegający na docenianiu wysiłku, jakie dziecko wkłada w wykonanie swojej pracy. Należy zatem dążyć nie do wymuszanych i perfekcyjnych osiągnięć, ale wynikających z motywacji i chętnie zapracowanych sukcesów. Aby przez całe życie cieszyć się własnymi osiągnięciami, potrzebne jest poczucie własnej wartości.
Rodzice pełnią tu decydującą rolę w rozwijaniu tego poczucia u dziecka. Szkoła może tylko asystować w tych staraniach.

Podstawowym środowiskiem kształtowania myślenia i mowy dziecka jest rodzina.

Rozwój tych funkcji przebiega tu samorzutnie w związku z różnorakimi sytuacjami dnia powszedniego: ubieraniem, rozbieraniem, myciem, jedzeniem, zabawą, zajęciami domowników itp. Dziecko ma okazję pytać o wszystko i otrzymuje odpowiedzi. Wyzwala się mowa sytuacyjna. Czynniki uczuciowe oraz atrakcyjne zdarzenia wzbogacają i dynamizują mowę. Dziecko uczy się mowy od otoczenia osób, z którymi najczęściej przebywa. Mowa jego wychowawców jest dla niego wzorem, który sobie przyswaja poprzez słuch, a następnie usiłuje odtworzyć. Wynika stąd wyjątkowa i niezastąpiona rola rodziny.

Ale rolę tę nie każda rodzina dobrze pełni. Niekiedy sami rodzice przyczyniają się do powstawania opóźnienia w rozwoju mowy dziecka, czy nawet zaburzeń mowy. Dzieje się to wtedy, gdy przemawiają do dziecka w sposób pieszczotliwy, zniekształcając wyrazy. Mając taki wzór do naśladowania, dziecko zaczyna wymawiać nieprawidłowo. Nadmierny rygoryzm, przecenianie możliwości dziecka, popisywanie się nim, ustawiczne wytykanie i poprawianie błędów, które w tym czasie mieszczą się w granicach normy rozwojowej, również mogą być przyczyną powstawania wad wymowy.

Często rodzice nie uświadamiają sobie tego, że ich dziecko ma wadę wymowy i nie dostrzegają narastających nieprawidłowości. Ma to miejsce wówczas, gdy dziecko zbyt długo pozostaje jedynie w kręgu rodziny, nie nawiązując kontaktów z szerszym środowiskiem społecznym.

Zdarza się także, że rodzice wiedzą, że ich dziecko źle wymawia, ale czekają, aż z tego „wyrośnie”. Skutkiem opisanych powyżej zachowań, rodziców lub opiekunów może być powstawanie zaburzeń mowy, których nawarstwianie i nie rozpoczęta odpowiednio wcześnie terapia logopedyczna powodują wady wymowy.

Nie wszyscy rodzice wiedzą, jak przykre następstwa mają wady wymowy. Dzieci z takimi wadami są wyśmiewane przez kolegów, tracą zaufanie do otoczenia, zaczynają unikać towarzystwa rówieśników i wzrasta w nich niechęć do mówienia. Wady wymowy utrudniają naukę w szkole, są przyczynami trudności w nauce czytania, pisania i przysparzają wiele przykrych doświadczeń. Dlatego też, jeśli rozwój mowy dziecka nie przebiega normalnie i występują w nim jakieś zaburzenia, należy zwrócić się do Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej lub logopedy.

W trosce o prawidłowy przebieg rozwoju mowy dziecka rodzice powinni podejmować odpowiednie działania profilaktyczne.

Ważniejsze zalecenia dotyczące wczesnej profilaktyki to:

–          Wypowiedzi osób z najbliższego otoczenia powinny być poprawne. Do dziecka należy mówić powoli, wyraźnie. Należy unikać języka dziecinnego (spieszczania) w trakcie rozmowy z dzieckiem.

–          W okresie kształtowania mowy dziecko nie powinno kontaktować się z osobami, które mają wady wymowy, ponieważ wadliwa wymowa otoczenia wywołuje i utrwala wadliwą wymowę dziecka.

–          Dziecko powinno reagować na aktywność uczuciową i słowną otoczenia. W przypadku, gdy brak takiej reakcji, można podejrzewać niedosłuch. Konieczna jest wtedy kontrola lekarska.

–          Nie należy gasić naturalnej skłonności dziecka do mówienia obojętnością, cierpką uwagą, lecz słuchać uważnie wypowiedzi, zadawać dodatkowe pytania, co przyczyni się do korzystnego rozwoju mowy.

–          Nie wolno poprawiać wymowy dziecka, żądać by kilkakrotnie powtarzało dane słowo, zawstydzać, karać za wadliwą wymowę. Hamuje to chęć do mówienia, a co za tym idzie w konsekwencji dalszy rozwój mowy.

–          Wskazane jest częste opowiadanie dziecku bajek, czytanie, oglądanie wspólne filmów i rozmawianie na ich temat.

–          Nie należy zaniedbywać chorób uszu, gdyż nieleczone mogą powodować niedosłuch, a w następstwie dyslalię lub niemotę.

–          Jeśli dziecko ma nieprawidłową budowę narządów mowy (rozszczepy warg, podniebienia, wady zgryzu lub uzębienia), konieczne jest zapewnienie opieki lekarza specjalisty, gdyż wady te są przyczyną zaburzeń mowy.

–          Dziecka leworęcznego nie należy zmuszać do posługiwania się ręką prawą w okresie kształtowania się mowy. Naruszanie w tym okresie naturalnego rozwoju sprawności ruchowej zaburza funkcjonowanie mechanizmu mowy. Prowadzi to często do zaburzeń mowy, a w szczególności do jąkania.

–          Nie należy wymagać zbyt wczesnego wymawiania poszczególnych głosek. Dziecko nieprzygotowane pod względem sprawności narządów artykulacyjnych, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do artykulacji zbyt trudnych dla niego głosek często zaczyna je zniekształcać, wymawiać nieprawidłowo. Tworzy się u dziecka w ten sposób błędne nawyki artykulacyjne, trudne do zlikwidowania.

–          Jeśli dziecko osiągnęło już wiek, w którym powinno daną głoskę wymawiać, a nie robi tego, zasięgnijmy porady logopedy. Nie opierajmy się wyłącznie na niezbyt fachowych pod tym względem diagnozach lekarskich. 

Wiedza rodziców dotycząca rozwoju mowy dziecka, prowadzenie przez nich działań profilaktycznych, zwracanie się w porę do poradni logopedycznej, z pewnością przyczynić się mogą do zapobiegania i eliminowania trudności mowy u dziecka, które jeśli nie są usunięte w porę, utrwalają się i z czasem stają się wadami wymowy.

Zasady współpracy z rodzicami

Jeżeli u dziecka stwierdzono wadę wymowy i uczęszcza ono na terapię logopedyczną, rodzice powinni pamiętać o tym, że terapia ta ma miejsce nie tylko podczas zajęć logopedycznych. Skuteczność terapii ściśle uzależniona jest od współpracy rodziców z logopedą. I tylko wówczas, gdy współpraca ta ma rzeczywiście miejsce – terapia przynosi rezultaty.

Wskazówki dla rodziców dzieci uczęszczających na terapię logopedyczną:

1)         Nawiązanie kontaktu z logopedą w celu uzyskania informacji o stanie mowy dziecka i otrzymania informacji na temat pracy z dzieckiem w domu.

2)         Dopilnowanie, aby dziecko systematycznie uczęszczało na zajęcia logopedyczne.

3)         Utrwalanie z dzieckiem opanowanego materiału w ramach ćwiczeń domowych. Materiał do ćwiczeń zawarty jest w zeszycie, który dziecko przynosi na zajęcia.

4)         Systematyczne, codzienne prowadzenie ćwiczeń z dzieckiem.

5)         Prowadzenie ćwiczeń domowych w atmosferze spokoju, zrozumienia trudności dziecka (pośpiech i nerwowość utrudniają przyswajanie materiału).

6)         Chwalenie dziecka nawet za minimalne osiągnięcia, co znacznie mobilizuje do wysiłku.

            Tylko wówczas, gdy dziecko systematycznie uczęszcza na zajęcia, rodzice prowadzą z dzieckiem ćwiczenia w domu, stosując się do wyżej zawartych zaleceń, można liczyć na szybkie efekty terapii logopedycznej.

 Zestaw ćwiczeń i zabaw przydatnych dla prawidłowego rozwoju mowy dzieci.

a) ćwiczenia oddechowe:
– wdech przez nos, wydech ustami,
– unoszenie rąk w górę podczas wdechu, spokojne opuszczanie rąk przy wydechu,
– wykonywanie wdechu i zdmuchiwanie świeczki (powoli, szybko) na wydechu,
– wykonanie wdechu wymawiając „s” z jednakową głośnością,
– wykonanie wdechu wymawiając „s” raz ciszej, raz głośniej,
– zdmuchiwanie płomyka świecy przy zwiększanej stopniowo odległości,
– dmuchanie na kłębuszki waty, papierowe kulki, piłeczki,
– nadmuchiwanie balonów,
– gra na organkach, trąbce, gwizdku.

b) ćwiczenia narządów artykulacyjnych – usprawnianie właściwego funkcjonowania narządów mowy,
ćwiczenia języka:
– gwałtowne wysuwanie i wsuwanie języka w głąb jamy ustnej, zlizywanie z talerzyka miodu, posypki na talerzu,
– dotykanie czubkiem języka na zmianę dolnych i górnych zębów przy silnie opuszczonej żuchwie,
– unoszenie czubka języka do wałka dziąsłowego,
– wysuwanie języka na górną wargę,
– lizanie podniebienia przy otwartych ustach,
– wypychanie językiem policzków.

ćwiczenia warg:
– szybkie zmienianie układu ust „uśmiech”-„ryjek”,
– wykonywanie ruchów imitujących gwizdanie i cmokanie,
– zakładanie wargi dolnej na górną i odwrotnie,
– dmuchanie przez wargi ułożone w kształt dziobka i z zębami górnymi na dolnej wardze,
– parskanie,
– półuśmiech-odciąganie na przemian kącików warg,
– nadymanie policzków i powolne wypuszczanie powietrza ustami lub nosem.

ćwiczenia podniebienia miękkiego:
– wdychanie i wydychanie powietrza przez nos,
– ćwiczenia z rurką (przenoszenie kawałków papieru),
– ziewanie.

 

Katarzyna Górecka

Monika Kołakowska